Ondanks de wens van verschillende verenigingen en de groeiende middenklasse om het bedelen van de talibés te stoppen, vinden we ze nog steeds terug op allerlei plaatsen in de Senegalese hoofdstad. Deze bedelactie levert meer dan 5 miljard CFA per jaar op voor marabouts in Dakar, volgens een expert van de Verenigde Naties in Senegal die onlangs werd geciteerd door Human Rights Watch. Meer dan 60% van deze jongeren komt uit Guinee-Bissau. Ze komen op zeer jonge leeftijd aan in Dakar, tussen de 5 en 10 jaar oud, waar ze leven in precaire omstandigheden met hun marabout in daaras (koranscholen).

Al jaren verwelkomen we deze jongeren in ons opvanghuis ATAX waar we hen ontbijt, een plaats om zichzelf en hun kledij te wassen, en morele steun aanbieden. In de loop van de tijd ontwikkelde onze projectleider Keita en zijn team een ‘communicatiesysteem’ waarmee ze in symbiose konden zijn met de meesten van hen. In het begin was er soms veel wrijving, door onbegrip en wantrouwen omdat in de collectieve verbeelding deze jongeren vaak geassocieerd worden met delinquenten. Op straat aan hun lot overgelaten, de fatsoensregels negerend en ook niet open genoeg staand voor dialoog vanwege het wantrouwen dat mensen op straat ontwikkelen, was een eerste contact steeds moeilijk.

De aanpak van het project was om een omgeving te creëren die vertrouwen wekt, en we hebben deze jonge mensen altijd bij hun naam genoemd in plaats van “talibé” te zeggen zoals mensen op straat doen. Persoonlijk kennen veel van deze jonge mensen ondertussen ook het huis en de kinderen van Keita. Hij heeft regelmatig thee gedronken, gegeten en zelfs een dutje gedaan in de daaras. Voor veel van deze jongeren vertegenwoordigt hij een soort vaderfiguur omdat ze niet bij hun ouders wonen en een dominant-gedomineerde relatie hebben met hun marabout.

Sinds het begin van het project is er veel veranderd. De jongeren die als kind naar het project kwamen, zijn allemaal volwassen geworden en ze zijn ondersteunend en goed georganiseerd. De meesten van hen bevinden zich op bouwplaatsen als metselaars, vormwerkers, timmerlieden, … . Sommigen zijn zelfs naar het buitenland gereisd. Het opvanghuis is momenteel het hoofdkwartier van alle voormalige talibés uit Yoff en omgeving. Elke avond verzamelen ze zich op de binnenplaats, eten en drinken thee. En zo krijgen we nieuws van elkaar. Tegenwoordig is dat vooral nieuws uit Guinee, op sociaal en politiek vlak. We merken dat ze steeds meer betrokken raken bij de politieke debatten die heel Afrika raken. Elke dag is er veel sfeer, vooral ook met het naaiatelier dat soms tot middernacht werkt.

We hebben altijd geweten dat het verwijderen van de talibés van de straat niet met de zwaai van een toverstokje zou gebeuren. De strategie van het opvanghuis was eerder om ervoor te zorgen dat de jongeren zelf zouden bewust worden dat anderen niet langer op straat willen blijven. Er zijn geen taboeonderwerpen in ons huis. We praten over alles: vriendinnen, ouders, geld, maar vooral over zelfvertrouwen en eigenwaarde te hebben. De afgelopen twee maanden hebben de jongeren die de pijnlijke ervaringen zelf hebben meegemaakt, besloten om het probleem frontaal aan te pakken. Nu hebben ze de handen ineengeslagen om te trachten alle jongeren die alleen in Dakar bedelen terug te sturen naar hun dorp. Voorlopig gaat het alleen om de talibés afkomstig van Cossee, de naam van hun regio. Het interessante aan dit alles is dat de oplossing van binnenuit komt en niet van buitenaf. Amadou, een van de jongeren die tegenwoordig ook deel uitmaakt van het team van ATAX, keerde een tijdje geleden terug uit Guinee. Hij kon met verschillende ouders praten en velen spraken af hun kinderen niet meer te sturen.

Persoonlijk heeft Keita niemand beïnvloed. De jongeren hebben zelf de beslissing genomen om het te doen. Tot nu toe is slechts één kind teruggebracht. Een aarzelend begin, maar een begin! Het belangrijkste is dat dingen van binnenuit bewegen. We hebben goede hoop dat het heel snel kan gaan. Er zijn waarschuwingssignalen: er zijn minder talibés op straat, ze hebben mobiele telefoons waarmee ze kunnen zien wat er in de wereld gebeurt, enz. Jammer genoeg moeten we wel nog steeds voorzichtig zijn over deze terugkeeroperaties omdat de marabouts medeplichtigen hebben en anderen dit systeem ook willen blijven handhaven. Er is immers nog steeds veel geld mee gemoeid…

De tijd gaat snel, ook in opvanghuis ATAX. Sinds de oprichting in 2014, en zeker sinds de start van de beroepsopleidingen in 2016, passeerden er al heel wat jongeren. Veel van die adolescenten hebben ondertussen, veelal dankzij de opgedane kennis in ATAX, werk gevonden. Om het contact met hen niet te verliezen werd een tijdje geleden door onze coördinator Keita een Whatsap-groepje opgericht. Zo kan hij niet alleen de jongens verder opvolgen, er blijft ook een link met het opvanghuis. Op die manier kon Keita sommigen onder hen ook overtuigen om van tijd tot tijd een handje te komen toesteken in het project. Zo geven deze jongeren zelf ook hun opgedane praktijkkennis door aan hun opvolgers en is de cirkel mooi rond.

Bij haar laatste bezoek deze winter had bestuurslid Evelien vastgesteld dat de toestand van de infrastructuur in het opvanghuis te wensen over liet. We weten al lang dat de nabijheid van de zee en het vochtige, zoute klimaat nefast kan zijn maar het was duidelijk dat een verzameling Senegalese mannen samen ook niet helpt om de boel aan de kant te houden. Na enkele stevige discussies (ook met de huisbaas want er was ook duidelijk opnieuw een structureel probleem met de plafonds) werden er nieuwe onderhoudsregels opgesteld. De handen werden uit de mouwen gestoken en er werd hard gewerkt met mortel en verf. Met resultaat! De klasruimte ziet er weer als nieuw uit. En zo kon vrouwenvereniging Taxféex i Jigéén zijn eerste grote vergadering houden in een mooie ruimte.

Het leven op straat maakt sommige jongeren vindingrijk. Keita vertelde onlangs dat er in Senegal de laatste tijd dikwijls een tekort is aan kleingeld. Aangezien dit nu net meestal is wat de talibés verzamelen tijdens hun bedelrondes hebben sommigen onder hen een handeltje opgezet waarbij ze het ingezamelde kleingeld met een kleine winst verkopen aan handelaars. Een win-win situatie voor beide partijen, en een teken dat je niet altijd naar de hogeschool moet gaan om de economische wetten te leren kennen.